Türkiye’nin Bursa bölgesi siyah incirden sofralık zeytine kadar birçok meyve ve sebzesiyle meşhur. Türkiye şimdi Bursa’nın meyve sebze ürünlerinin ününü hem ülke içinde hem de yurt dışında güçlendirmeyi planlıyor. Böylece üreticilerin gelirlerinin arttırılması ve sürdürülebilir, kapsayıcı gıda sistemlerinin kurulması hedefleniyor.
Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası ve BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ulusal yetkililer ve özel sektör temsilcileriyle kaliteli ve menşe merkezli etiketlemeyi -geliştirmek için birlikte çalışıyor. Bunların başında Coğrafi İşaretli (Cİ) ürünler geliyor.
Türkiye’nin kayıtlı bazı Cİ ürünleri var, ancak ülkenin Cİ sertifika ve kontrol sistemi gelişmiş durumda değil. FAO ve EBRD Bursa’nın siyah inciri için iyi sertifikaya ve kontrol uygulamalarına dayalı pilot bir Cİ programı üzerinde çalışıyor. Amaç, Türkiye’de ve Avrupa Birliği’nde Cİ ürünleri kayıtlı hale getirmek.
Bu kapsamda iki kurum 15 Türk üretici için Mart ayında Fransa’nın Rhône-Alpes bölgesine dört günlük bir çalışma ziyareti düzenledi. Cİ’nin teşvik ve korunmasını daha detaylı öğrenmeyi amaçlayan turda EBRD müşterilerinin tedarikçileri, araştırmacılar, sertifika uzmanları ve hükümet temsilcileri de yer aldı.
Cİ’nin faydaları
Küresel olarak Coğrafi İşaretli (Cİ) gıda ürünlerinin değeri yılda 50 milyar Amerikan dolarına varıyor. Örneğin Fransa’nın dünyaca ünlü şampanyasından (Champagne) Rokfor peynirine varıncaya kadar yüzlerce kayıtlı Cİ ürünleri var ve bunlar ülke tarımı için hayati önemde ve binlerce çiftçi için cankurtaran halatı rolü oynuyor.
Fransa Ulusal Ürün Menşe ve Kalitesi Enstitüsü Coğrafi İşaretlemeler Direktörü Christèle Mercier “Yetkili kalite ve menşe işaretlerinin kullanımı bizim tarımsal gıda sektörümüzü dönüştürdü; yüksek kaliteli tarımı ve bölgemizdeki ekonominin dayanma gücünü korudu.” dedi.
Fransa’nın başarısı kurumsal, hukuksal ve düzenleyici çerçevelerin Cİ’lerin pazarda yer edinebilmesine yardımcı olacak şekilde kurulmasından kaynaklanıyor.
EBRD Türkiye için Tarımsal Ticaret Başkanı Nadia Petkova “Özellikle tüketiciler artan şekilde kalite, güvenlik ve gelenek ile ilgilenirken Türkiye’de mükemmel bir yatırım imkanı var. Fransa’da ve diğer ülkelerde gördüğümüz üzere, ürünlerin Coğrafi İşaret olarak kayıt altına alınması yerel üreticilerle satın alıcılar arasında güven tesis ediyor ve bu da sektörü güçlendiriyor.” diye konuştu.
İşbirliği ve azim
Başarılı bir Cİ için üreticiler arasında işbirliği tesis edilmesi çok önemli. Gruptakiler ziyaretlerinde Fransa’nın ilk Cİ aldığı meyveler olan elma ve armutların yetiştiği Haute-Savoie bölgesinde incelemelerde bulunarak buradaki işbirliği seviyesine ilk elden tanıklık etti.
Cİ kaydı için Savoy elma ve armut üreticileri birliği yaklaşık 10 sene boyunca birlikte çalışarak üretim metotları, kalite standartları ve kontrol, dağıtım ve pazarlama gibi konularda uzlaşmaya vardı.
Bugün bu bölge Fransa ve Avrupa’da yıllık 15 bin ton meyve satıyor. Üreticiler ayırt edici kalite ve özelliklerini koruyacak şekilde farklı türlerde Savoy elma ve armutları üzerinde yenilikçi yetiştirme tekniklerini test etmeye devam ediyor.
Bursa İncir Üreticileri Birliği Başkanı Osman Özkan “Bu Fransız birliğinin sorunları aşmak ve bu resmi tanınmayı elde etmek için birlikte nasıl iyi çalıştığını görmekten ilham aldım. Hala alınacak yolumuz olsa da meşhur siyah incirlerimiz için Cİ almaya bir adım daha yaklaştığımızı düşünüyorum.” diye konuştu.
Organik bir niş pazar yaratmak
Pazarda bir niş yer edinmenin bir yolu da organik tarım. Çalışma grubu organik meyve ve sebze üreticileri kooperatifi olan Agrobiodrôm’u da ziyaret ederek kooperatifin üreticilerle, ticaret adamları ve perakendecilerle ilişkileri hakkında da tecrübelerini öğrendiler.
Grup aynı zamanda küçük bir organik armut üreticisini de ziyaret etti. Bu üretici daha çok çevre dostu toprağı işleme teknikleri kullanarak daha yüksek kalitede armutlar üretiyor. Bu armutlar Fransa ve yurtdışında daha yüksek ve istikrarlı fiyatlara alıcı buluyor.
Turizm yoluyla kırsal kalkınmayı harekete geçirmek
Bir Coğrafi İşaretli ürünün başarısı iyi bir pazarlamaya da bağlı. Ziyarete giden grup Coopérative Nyonnaise’in pazarlama yardımı sayesinde ayırt edici sofralık zeytin ve zeytinyağı ile oldukça canlı bir turizm endüstrisi oluşturan Nyons’a da uğradı. Turistler doğa güzellikleri, Akdeniz iklimi ve dingin bir hayatın tadını çıkarmak için bölgeyi ziyaret ederken aynı zamanda yerel gıda ürünleri deneyip satın alıyorlar.
Türkiye’nin Bursa şehri meyve üretimi ve turizm sektörü arasında da bağlar kurabilir. Kaplıcaları, kayak merkezleri ve Marmara Denizi ile Yeşil Bursa olarak adlandırılan bölge bu potansiyeli hayata geçirebilir.
FAO Proje Koordinatörü Maria Ricci “Türk katılımcılar Fransız çiftçilerin ürünlerini pazarlama, çekici etiket tasarlama, ürünleri piyasaya sürme ve halkı Coğrafi İşaret hakkında eğitme yollarından çok çok etkilendiler. Bir bölgeye özgü ürünler ile tarımsal ticaret arasında bağ kurmakla ne kadar çok şey yapılabileceğini gördüler.” değerlendirmesinde bulundu.
EBRD, FAO ve Türkiye için gelecek adımlar: Bursa siyah incir nizamnamesini tamamlamak ve Türkiye’de Cİ ürün seçeneklerinin sertifikalandırılmasının geliştirilmesi.
